ABD’nin 3 saat beklettiği açıklama

ABD’nin Ankara Büyükelçisi John Bass, 15 Temmuz darbe giriÅŸiminin olduÄŸu gece, saat 23.15 sıralarında Türk DışiÅŸleri'nden bir telefon aldığını, bir diplomatın kendisini arayarak ABD yönetiminin desteÄŸini beklediÄŸini Washington'a iletmesini istediÄŸini söyledi:

“Ben darbe giriÅŸimini Ankara’da rezidansta jetler alçak uçuÅŸ yapmaya baÅŸladığında öğrendim. Yaklaşık 22.00 sularıydı. Türk hükümetinden bunun bir yasadışı darbe giriÅŸimi olduÄŸuna dair aldığım telefonun hemen ardından gittik dar bir ekiple beraber saat 23.30 sularında büyükelçiliÄŸe geçtik. Arayan Türk DışiÅŸleri Bakanlığından birisiydi ve saat 23.15 civarıydı. Arayan kiÅŸi bu bilgiyi Washington’a iletmemi istedi ve Türk hükümetinin ABD’nin desteÄŸini beklediÄŸini bildirdi. Ben de bunu derhâl yaptım."

Ancak Ankara'nın beklediği ve Bass'in söylediğine göre derhâl Washington'a iletilen destek talebi kolay gelmedi.

Türkiye saatiyle saat 23.57'de, yani  Türk DışiÅŸleri Bakanlığı'ndan Büyükelçi Bass'ın aranmasından 40 dakika sonra Moskova'da bulunan ABD DışiÅŸleri Bakanı John Kerry, "Türkiye’de barış, istikrar ve devamlılık olmasını umuyorum" dedi. Bu açıklamada ne demokrasi vurgusu, ne de seçilmiÅŸ hükümete destek vardı.

O saatlerde darbenin âkıbeti belirsizdi. Marmaris’te tatilde olan CumhurbaÅŸkanı Tayyip ErdoÄŸan’ın durumu da netlik kazanmış deÄŸildi.

Bundan 20 dakika sonra Türkiye saatiyle 00.17'de Beyaz Saray'ın Twitter hesabından yeni bir açıklama yapıldı. Türkiye’nin destek açıklaması talebinin üzerinden iki saat geçmiÅŸti. O saatte yapılan duyuruda ‘ABD BaÅŸkanı Obama’nın Türkiye’de geliÅŸen olaylardan haberdar edildiÄŸi, kendisinin ‘düzenli aralıklarla bilgilendirildiÄŸi’ duyuruluyordu. Bu duyuruda da darbeye yönelik bir itiraz, demokratik kurumlara destek yoktu.

Olaylar devam ederken saat 00.44'te Reuters haber ajansı Amerikan hükümet kaynaklarına dayandırdığı bir haber geçti. Haberde, "ABD'nin, Türkiye’de bir darbe giriÅŸimi olduÄŸunu düşündüğünü, o esnada kimin kazanıyor olduÄŸunun kesin olmadığı" yazıyordu.

O saatlerde Türkiye’nin, tankların, savaÅŸ uçaklarının devrede olduÄŸu bir darbe giriÅŸimiyle karşı karşıya olduÄŸu artık apaçık ortaya çıkmıştı, ancak kimin kazanıyor olduÄŸu belli deÄŸildi.

Bir NATO ülkesinde darbe yaÅŸanıyordu. Amerika’nın Ankara Büyükelçisi saat 22.00’den bu yana bu darbenin cereyan ettiÄŸini görüyor, yaşıyordu. Türkiye’de saat 22.00 iken Washington'da öğleden sonra saat 15.00 idi. Amerikan devleti mesaideydi. BaÅŸkan Obama ayaktaydı ve çalışıyordu. Amerikan kaynaklarından yapılan açıklamalara göre de ‘geliÅŸmelerden düzenli olarak’ bilgi sahibi oluyordu.

Darbeciler saldırılarını sürdürüyor,  jetler Ankara ve Ä°stanbul’da yüksek hızla alçaktan uçup korku salmaya devam ediyordu. Ä°stanbul’da köprü üzerinde insanların üzerine ateÅŸ açılıyordu.

Amerikan yönetimine Türk hükümetinden ‘destek çaÄŸrısı’ gelmiÅŸ, bunun üzerinden iki saatten fazla zaman geçmiÅŸti. Dahası Amerikan yönetimi adına açıklamalar da yapılıyor fakat Türkiye’nin beklediÄŸi açıklama bir türlü gelmiyordu.

Durum netleÅŸiyor

Saat 01.30 olduÄŸunda CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan'ın hem hayatta olduÄŸu hem de darbecilerin elinde olmadığı ortaya çıkmıştı. Dahası CumhurbaÅŸkanı CNN Türk ekranlarından halkı sokaklara çağırmış, insanlar da sokaklara meydanlara akmaya baÅŸlamıştı. Halk darbeye direniyor, dahası darbeyi bastırıyordu. Polis ve ordu içinden meÅŸru hükümete baÄŸlı birlikler de kritik noktalarda halkla birlikte darbecilerle çatışıyordu. Saat 02.00’ye doÄŸru darbenin baÅŸarısız olacağı artık anlaşılıyordu.

Ankara'nın Amerika'dan beklediği içerikte ilk açıklama bu aşamadan sonra geldi.

Türkiye saatiyle 02.05'te Beyaz Saray ve ABD DışiÅŸleri'nden eÅŸ zamanlı bir açıklama geldi. Amerika ‘ tüm tarafları’ seçilmiÅŸ hükümeti desteklemeye çağırıyordu.

Bu açıklamada Başkan Obama ve Dışişleri Bakanı Kerry'nin Türkiye'deki durum hakkında konuştuğu bilgisi verildikten sonra şöyle deniyordu:

"Görüşmede, Türkiye'de tüm tarafların seçilmiş hükümeti desteklemesi gerektiği ifade edilmiştir"

Ankara'nın, ABD'den saat 23.15'teki 'darbe oluyor, sizden seçilmiÅŸ hükümete destek açıklaması bekliyoruz' çaÄŸrısına  kuvvetli olmasa da olumlu bir cevap ancak 2 saat 50 dakika sonra  gelmiÅŸti.

Amerika'da gündüz olmasına, Beyaz Saray'ın ve Dışişleri'nin olup biteni dakika dakika takip etmesine rağmen Washington yönetimi, bu açıklamayı neredeyse üç saat boyunca yapmamıştı. Amerika beklemişti.

02.20'de ABD Dışişleri Bakanlığı, John Kerry'nin mevkidaşı Mevlüt Çavuşoğlu ile telefon görüşmesi yaptığını duyurdu.

Açıklamadaki ifadeler şunlardı:

"Kerry, ÇavuÅŸoÄŸlu'nu arayarak Türkiye’nin demokratik yollardan seçilmiÅŸ sivil hükümetine ve demokratik kurumlarına tam destek verdiklerini söyledi."

Obama'nın 'sarsılmaz' desteği ertesi gün geldi

Darbe gecesinin ertesi günü 16 Temmuz’da ABD BaÅŸkanı Obama, Türkiye’deki geliÅŸmeleri görüşmek üzere Ulusal Güvenlik ekibini topladı.

Bu toplantıdan sonra Beyaz Saray'dan da doğrudan Türk hükümetine bu kez kuvvvetli ifadelerle destek belirten bir açıklama geldi.

19.31'de yapılan açıklamada ABD BaÅŸkanı Obama, ülkesinin Türkiye’deki demokratik yollarla seçilmiÅŸ, sivil hükümete ‘sarsılmaz desteÄŸini ‘ vurguladı. Kanunların üstünlüğünün gerekliliÄŸine vurgu yapan Obama, Türkiye ile teröre karşı ortak çabalar da dâhil olmak üzere pek çok konuda iÅŸbirliÄŸine devam etmeleri gerektiÄŸini belirtti.